Zabytki budownictwa sakralnego w Polsce

Zabytki budownictwa sakralnego to znaczna część zabytków w Polsce. Dzieje się tak dlatego, że w znacznej części zostały odbudowane, przy znacznej pomocy państwa. Także na ziemiach zachodnich jest takich zabytków dużo, chociaż te, których nie przejął kościół maja się gorzej. Przykładem może być ogromny pocysterski zespół klasztorny w Lubiążu.

Jednym z ciekawszych obiektów sakralnych jest bazylika katedralna w Pelplinie uchodząca za jeden większych ceglanych kościołów w Polsce (tzw. gotyk ceglany). Katedra w Pelplinie jest częścią dawnego zespołu klasztornego cystersów. Konwent zakonny został przeniesiony do Pelplina w 1276 roku. Jeszcze przed połową XIV weku rozpoczęto budowę nowego kompleksu, co trwało do roku 1400. Pierwotnie gotycki wystrój został zmieniony w trakcie przebudowy w wieku XVII/XVIII na barokowy. Po kasacji zakonu w 1823 roku świątynia została diecezjalna katedrą. Pod koniec XIX wieku dokonano regotyzacji katedry. W katedrze jest 23 ołtarze i wiele dzieł malarstwa i rzeźby o znacznej wartości.

Jeszcze starszym zabytkiem architektury sakralnej jest archikolegiata w Tumie, której budowę rozpoczęto prawdopodobnie w połowie XII wieku. Kolegiata w Tumie to kościół w stylu romańskim zbudowano z piaskowca, łamanego granitu i polnych kamieni. Pod koniec XIII wieku kolegiatę spalili Litwini, a w 1306 i 1331 roku zniszczyli ją Krzyżacy i przez kilkadziesiąt lat pozostawała w ruinie. Odbudowa i późniejsze wielokrotne przebudowy powoli zacierały romański charakter budowli. Po raz kolejny kolegiatę zniszczyli Szwedzi w 1705 roku. W XVIII wieku dokonano przebudowy na styl klasycystyczny. W czasie II wojny światowej kolegiata w Tumie uległa zniszczeniu. Po wojnie kościół odbudowano w stylu romańskim, zachowując gotyckie elementy w bocznych nawach. Z uwagi na słabość starych murów, na stropy użyto wiązarów żelbetowych. W 1961 roku oddano kościół do użytku, chociaż remont wnętrza zakończono dopiero niedawno.